Prawidłowe żywienie może uchronić przed nowotworem
Białko
Białko jest niezbędną substancją potrzebną w odbudowie uszkodzonych komórek organizmu. Należy pamiętać o prawidłowej proporcji białka pochodzenia roślinnego w stosunku do białka pochodzenia zwierzęcego. Prawidłowo powinna ona wynosić 1:1. Białko pochodzenia zwierzęcego jest lepiej przyswajalne przez organizm niż białko pochodzenia roślinnego. Ważna jest prawidłowa obróbka termiczna mięsa przed jego zjedzeniem. Zaleca się, aby było ono: gotowane, duszone, lub pieczone w foli a niesmażone na patelni. Z diety należy wyeliminować produkty peklowane i wędzone – mogą powodować dyskomfort w postaci wzdęć, zgagi, bóli brzucha. Nie każdy może spożywać rośliny strączkowe. Jeżeli powodują one u chorego bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, zaparcia to należy je czasowo wyeliminować z diety, a następnie po jakimś czasie stopniowo wprowadzać w niewielkich ilościach cały czas obserwując skutki uboczne ze strony organizmu. Źródło białka stanowią: chude przetwory mleczne i mleko, jogurty, kefiry, maślanki, budynie, twarogi, mięso, ryby, jaja, produkty sojowe, orzechy, nasiona roślin strączkowych, produkty zbożowe. Chcąc zwiększyć ilość białka w diecie możemy zastosować dodanie mleka w proszku do zup, sosów, omletów, mięsa czy ryb. Należy pamiętać, że nadmierna ilość białka w diecie >2g/kg masy ciała/ dobę może spowodować obciążenie organizmu niepotrzebnymi produktami przemiany azotowej.
Węglowodany
Najkorzystniejsze dla organizmu jest spożywanie węglowodanów złożonych. W organizmie powolny rozkład skrobi pochodzącej z ich przemian powoduje stopniowe uwalnianie glukozy i równomierne zaopatrywanie organizmu w energię. Wskazane jest zwiększone spożycie błonnika w przypadku wystąpienia u pacjenta przewlekłych zaparć, natomiast ograniczenie go w diecie w przypadku wystąpienia uporczywych biegunek czy bóli przewodu pokarmowego. Źródło węglowodanów złożonych to: kasze, ryż, makaron, razowe pełnoziarniste pieczywo, warzywa i owoce.
Należy znacznie ograniczyć spożycie węglowodanów prostych (cukier, słodycze, ciasta, dżemy). Powinny one stanowić <10% energii. Powodują one znaczne przyspieszenie wzrostu nowotworu. Szybko dzieląca się komórka nowotworowa potrafi zużyć do kilkuset gramów glukozy w ciągu 24 godzin. Wykazano związek pomiędzy zwiększonym spożyciem produktów o wysokim indeksie glikemicznym, zwiększeniem poziomu insuliny we krwi, insulinoopornością a zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka piersi. Niemiecki biochemik Otto Heinrich Warburg odkrył, że metabolizm zachodzący w komórce nowotworowej jest inny niż w zdrowej i w dużej mierze jest zależny od spożycia glukozy, za co w 1931 roku otrzymał nagrodę Nobla. Komórka nowotworowa fermentuje glukozę wytwarzając kwas mlekowy, co prowadzi do powstania agresywnych form nowotworu natomiast zdrowa czerpie energię ze spalania glukozy. Wciąż odkrywane są nowe dowody szkodliwości cukru.
Tłuszcze
Tłuszcze należą do związków, które są raczej niezalecane, ponieważ wysoka ich podaż przyspiesza rozwój guzów nowotworowych. Jest to bardzo istotne w przypadku nowotworów hormonozależnych. Dzienne zapotrzebowanie energetyczne na tłuszcze wynosi od 25% do nawet 50% w zależności od stanu organizmu.
Zalecane są w diecie: mięso drobiowe bez skóry, mięso z królika, cielęcina, chuda wołowina, ryby, oleje roślinne, orzechy, nasiona.
Z diety należy ograniczyć a najlepiej wykluczyć tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, zawierają w dużej ilości nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol są to: mięso wieprzowe, wołowe, słonina, smalec, podroby. Produkty, które należy ograniczyć to również: sery żółte, topione, pleśniowe, serki typu fromage.
W diecie przeciwnowotworowej ważne miejsce zajmują wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 mające wpływ na zmniejszenie stanu zapalnego. Organizm nie jest w stanie sam ich wyprodukować Wzmacniają one ochronę organizmu przed infekcjami, zwiększają odporność organizmu poprzez zwiększenie odporności komórkowej i jednocześnie skuteczność stosowanej terapii. Odpowiednia ilość spożywanych kwasów omega-3 wpływa na opóźnienie postępu choroby w przypadku nowotworu oraz ma wpływ na zmniejszenie powstawania w jej przypadku przerzutów, zmniejszają ryzyko wystąpienia raka prostaty (hamują działanie androgenów, zmniejszają poziom antygenu prostaty – PSA), jelita grubego. W komórce nowotworowej przeciwdziałają w powstawaniu nowych naczyń krwionośnych.
Źródła kwasów tłuszczowych omega-3 stanowią: ryby morskie: sardynka, śledź, makrela, łosoś atlantycki, pstrąg tęczowy, halibut, owoce morza, siemię lniane, olej rzepakowy, lniany, oliwa z oliwek, orzechy włoskie, pestki dyni, nasiona słonecznika, awokado, soja.
Należy wspomnieć o wielonienasyconych kwasach tłuszczowych omega-6, które mogą w niekorzystny sposób wpływać na działanie kwasów omega-3 poprzez znoszenie efektów ich działania, co w konsekwencji może prowadzić do powstawania stanów zapalnych i przewlekłych schorzeń, blokują możliwość przedostawania się do błon komórek nowotworowych kwasów omega-3. Przyspieszają rozwój guza zwłaszcza w przypadku raka piersi u kobiet, prostaty u mężczyzn. Nasilają stany depresyjne. Główne źródła kwasów tłuszczowych omega-6 stanowią: olej słonecznikowy, sojowy, kukurydziany, arachidowy, szafranowy.
Witaminy
Witaminy mają istotny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego organizmu. Do najistotniejszych witamin zaliczamy witaminy: C, E, β-karoten (witamina A). Mają one działanie antyoksydacyjne. Do ich źródeł zaliczamy warzywa i owoce o zabarwieniu ciemnoczerwonym bądź pomarańczowym np.:
-
marchew,
-
pomidory,
-
dynię,
-
morele, porzeczki, borówki, brzoskwinie, pomarańcze, maliny, truskawki, ciemne winogrona.
Witaminy te należy dostarczać w postaci naturalnej (owoce, warzywa) każdego dnia przynajmniej 400g. a nie w postaci suplementów diety. Wyjątek stanowią chorzy wyniszczeni, w ciężkim stanie zdrowia lub zaburzeniami wchłaniania. W takich przypadkach suplementację należy prowadzić pod ścisłym nadzorem lekarza bądź dietetyka, nigdy na własną rękę.
Witamina A wpływa na odporność organizmu, zwiększa wytwarzanie ciał odpornościowych. Odgrywa ważną rolę w procesie dojrzewania i różnicowania limfocytów, monocytów, neutrofili. Pomaga w utrzymaniu prawidłowej budowy błony komórkowej przewodu pokarmowego. Wpływa na ochronę organizmu przed działaniem niekorzystnych czynników powstających w trakcie przemian biochemicznych.
Źródła witaminy A: tran, tłuste ryby (makrela, śledź, łosoś), żółtko jaja, mleko i przetwory mleczne, masło, marchew, pomidory, papryka, szpinak, natka pietruszki.
β- karoten to prekursor witaminy A. Jest korzystny w małych dawkach spożywany w naturalnej formie w postaci owoców i warzyw. W postaci suplementów może zostać przedawkowany.
Źródła występowania: rośliny o barwie żółtej, zielonej i pomarańczowej, tran, wątroba, śmietana, masło.
Witaminy z grupy B wpływają korzystnie na wzmacnianie odporności organizmu, przemiany metaboliczne białek, tłuszczy, węglowodanów. Łagodzą uboczne skutki terapii przeciwnowotworowych. Zapobiegają niedokrwistości.
Źródła witamin z grupy B: ziarna zbóż, otręby pszenne, drożdże, orzechy, wątroba, kiełki pszenicy, drób, soja, melon, ryby, zielone warzywa, dynia, truskawki.
Witamina C wpływa na odporność organizmu. Zapobiega infekcjom bakteryjnym i wirusowym. Należy do grupy przeciwutleniaczy, neutralizuje wolne rodniki. Wykazuje działanie przeciwnowotworowe, w naturalny sposób wspomaga odporność na nowotwory. Zwiększa przyswajalność żelaza, przyspiesza gojenie się ran, pomaga w odbudowie chorej komórki, wzmaga aktywność leukocytów.
Źródła witaminy C: owoce dzikiej róży, czarne porzeczki, truskawki, agrest, kiwi, cytryny, maliny, borówki, natka pietruszki, pomidory, papryka czerwona, brokuły, kalafior, ziemniaki, warzywa kapustne, kiszone i świeże ogórki, kapusta, dynia, owoce cytrusowe.
Witamina E to wewnątrzkomórkowy antyoksydant. Chroni organizm przed działaniem wolnych rodników, neutralizuje je w środowisku hydrofobowym. Hamuje proces starzenia się komórek poprzez stabilizację błon komórkowych. Zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej poprzez wzmocnienie funkcjonowania komórek typu B i T. Wpływa na prawidłowy proces gojenia się ran.
Źródła witaminy E: kiełki, ziarna zbóż, produkty zbożowe, oleje roślinne zwłaszcza z kiełków pszenicy, kukurydzy, nasion słonecznika, orzechy, soja, szpinak, brukselka, jaja, masło, kapusta (kiszona oraz świeża), zielony groszek, dynia.
Składniki mineralne
Wpływają na wzrost odporności organizmu, biorą udział w procesach antyutleniania. Zaliczamy do nich: selen, magnez, cynk, miedź, wapń, potas, jod.
Źródła składników mineralnych to: ryby, sery, mięso, skorupiaki, drożdże, rośliny strączkowe, kakao, figi, banany, migdały, słonecznik, orzechy ziemne, kapusta kiszona, sól morska.
Płyny
Płyny należą do integralnej części diety. Nigdy nie należy o nich zapominać i ich lekceważyć. Zaleca się, aby dziennie przyjmować około 2 litrów płynów. Zwykle zapotrzebowanie organizmu na płyny wynosi 30-40 ml/kg mc/dobę. Przede wszystkim należy pić wodę słabo mineralizowaną niegazowaną, słabe wywary herbat. Można również pić kawę zbożową, kompoty z niewielką ilością cukru, jeżeli to możliwe to bez cukru, soki ze świeżo wyciskanych warzyw i owoców. Dopuszczalna jest 1 filiżanka kawy naturalnej z dodatkiem chudego mleka.
Polifenole, izoflawony i flawonoidy
Polifenole są związkami naturalnie występującymi w wielu warzywach i owocach. Posiadają silne działanie antyoksydacyjne, hamują procesy nitrozylacji, wspomagają działanie witamin, głównie z grupy A i E, biorą udział w procesach metabolicznych mających za zadanie usuwanie z organizmu metali ciężkich. Biorą udział w uszczelnianiu naczyń krwionośnych. Wpływają na prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego oraz pracę wielu enzymów. Produkty bogate w polifenole: kapusta, kalafior, brokuł, brukselka, zielona herbata, soja, owoce cytrusowe: pomarańcza, cytryna, grejpfrut, poziomki, jeżyny, borówki, truskawki.
Izoflawony są to substancje fitochemiczne zaliczane do grupy polifenoli. Posiadają wyjątkową zdolność do walki z rakiem, regulują wiele zjawisk związanych ze wzrostem komórek nowotworowych. Zaliczane do nich m.in.: genisteina, glicyteina, mają uderzające podobieństwo do estrogenów, żeńskich hormonów płciowych. Blokują aktywność wielu enzymów powodujących niekontrolowany wzrost komórek nowotworowych zwłaszcza w przypadku nowotworów hormonozależnych takich jak rak piersi i prostaty. Fitoestrogeny działają podobnie jak antyestrogeny – osłabiają reakcje komórek na estrogeny, podobnie jak tamoxifen stosowany w leczeniu raka piersi. W przypadku raka prostaty przeciwdziałają angiogenezie poprzez osłabienie działania receptorów androgenów.
Produkty bogate w izoflawony: produkty sojowe, ciasto przygotowywane z ziaren soi, sosy sojowe, tofu, mleko sojowe.
Należy uważać na znajdujące się na rynku preparaty wzbogacone izoflawonami sojowymi, które nie mają nic wspólnego z soją. W organizmie mogą wywoływać skutek odwrotny do zamierzonego.
Flawonoidy posiadają działanie antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe, detoksykacyjne, przeciwzapalne i przeciwmiażdżycowe. Biorą udział w indukowaniu i dalszych przemianach stanu zapalnego. Występują w warzywach cebulowych (czosnek, cebula), kapustnych (brokuły, kapusta czerwona), psiankowatych (papryka czerwona, pomidory), korzeniowych (burak ćwikłowy), owocach (truskawki, porzeczki, maliny, aronia, żurawina, winogrona, czarny bez, dzika róża), poza tym znaleźć je można w zielonej herbacie, czerwonym winie, kakao.