Zespół jelita drażliwego
20-30% populacji dorosłych mieszkańców Europy cierpi na zespół jelita drażliwego. Co kryje się pod tym terminem?
Materiał oryginalny opublikowany w tygodniku Echo Katolickie
Zespół jelita drażliwego (IBS) to przewlekłe czynnościowe schorzenie przewodu pokarmowego, charakteryzujące się napadowymi bólami brzucha i nadbrzusza lub dyskomfortem w połączeniu z zaburzeniami rytmu wypróżnień oraz innymi objawami ze strony przewodu pokarmowego jak wzdęcia i uczucie pełności. Uwzględniając częstość i konsystencję wypróżnień IBS dzielimy na postać: z zaparciem, z biegunką i postać mieszaną. Schorzenie to częściej występuje u kobiet. W 85% przypadków dotyczy osób między 20. a 50. rokiem życia. Dla uspokojenia dodam, że choć zespół jelita drażliwego należy do typowych chorób przewlekłych i nie rokuje dobrze, co do wyleczenia, to nigdy nie prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Należy z tą choroba nauczyć się żyć, ale bezwzględnie trzeba ją różnicować z rakiem jelita grubego, ponieważ objawy i dolegliwości są bardzo podobne dla obu schorzeń. Badaniem z wyboru wykluczającym nowotwór jelita grubego jest kolonoskopia, do wykonania, której wszystkich bardzo zachęcam.
Często można spotkać się ze stwierdzeniem, że zespół nadwrażliwości jelit to zaburzenie czynnościowe, a nie organiczne. Co to znaczy?
Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego to choroby polegające na nieprawidłowym funkcjonowaniu motoryki przewodu pokarmowego są to min. takie choroby jak zespół jelita drażliwego lub fibromialgia, a nie ma zmian organicznych czy biochemicznych. Innymi słowy, występują dolegliwości, a ciało jest zdrowe. Niektórzy określają zaburzenia czynnościowe, jako zaburzenia funkcjonalne, czyli występowanie dolegliwości bez możliwej do stwierdzenia patologii w strukturach danego narządu.
Dlaczego medycyna nie potrafi wskazać jednoznacznej jego przyczyny?
Warto podkreślić, iż zespół jelita drażliwego jest zaliczany do chorób psychosomatycznych, których patomechanizmu do końca nie rozumiemy, ale w przebiegu, których istotną rolę odgrywają czynniki: psychiczne, genetyczne, środowiskowe, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, nadwrażliwość trzewna i czynniki zapalne. Wszystkie przyczyny pozostają ze sobą we wzajemnych interakcjach. Można by powiedzieć, że za tą chorobą głównie stoją czynniki środowiskowe tj.: brak poczucia bezpieczeństwa, utrata lub brak możliwości zaspokojenia potrzeb, przemoc, strach, frustracja, osamotnienie, a także nawyki dietetyczne oraz określony stan psychologiczny wobec wyzwań i stresu. Czynniki te powodują zaburzenia funkcjonowania osi mózgowo-jelitowej, co wpływa na czynność motoryczną i nieprawidłowości czucia trzewnego. W sumie obraz kliniczny IBS jest wypadkową czynników genetycznych oraz środowiskowych, w szczególności czynników psychosocjalnych, procesów immunologicznych oraz zaburzeń mikroflory bakteryjnej jelit – stąd trudności ze wskazaniem jednoznacznej przyczyny tej choroby.
Mimo że zespół jelita drażliwego to dolegliwość bardzo powszechna to można odnieść wrażenie, że jest on traktowany częściej, jako nieprzyjemna dolegliwość, z którą da się żyć. W związku z tym wiele osób rezygnuje z szukania pomocy u lekarza. Czy słusznie?
To wielki błąd osób, które mając takie dolegliwości rezygnuje z pomocy lekarza, gdyż jak wcześniej wspomniałam, poprzez wykonanie badań diagnostycznych należy wykluczyć inne poważne schorzenia o podobnych objawach tj. zapalne choroby jelit, celiakię, nowotwory jelita, schorzenia tarczycy czy schorzenia ginekologiczne – raka jajnika, endometriozę. Zadaniem lekarza jest również ochrona pacjenta przed wykonywaniem nieadekwatnych badań laboratoryjnych czy stosowaniem na własna rękę szkodliwych i niejednokrotnie kosztownych metod leczenia, które nie przynoszą ulgi. Gdy lekarz wykluczy inne schorzenia i potwierdzi zespół jelita drażliwego, wówczas należy w pierwszej kolejności zastosować terapię żywieniową oraz psychoterapię, a w przypadku braku poprawy sięgnąć po farmakoterapię. Na obecnym etapie wiedzy nie opracowano jednolitego modeli leczenia IBS, natomiast pomocna może być zmiana stylu życia, ćwiczenia fizyczne, modyfikacja diety, regularnych, spokojnie spożywanych posiłków, unikania alkoholu i palenia papierosów.
Jakiego rodzaju dieta służy osobie cierpiącej na jelito wrażliwe?
U osób z zespołem jelita drażliwego wskazana jest modyfikacja diety, która powinna być uzależniona od typu tego schorzenia. W postaci mieszanej ze wzdęciami zalecane jest wykluczenie z diety: laktozy, kofeiny, tłuszczu i alkoholu i ograniczenie sorbitolu, obfitych posiłków, potraw gazowanych oraz dużych ilości nasion strączkowych, kapusty, cebuli, które zwiększają produkcję gazu w jelicie powodując ból i wzdęcia. Podobny skutek mogą wywołać słodycze zwłaszcza czekolady, ostre przyprawy, razowe pieczywo i grube kasze. W postaci zaparciowej doradzam stosowanie diety bogatoresztkowej najlepiej w postaci gotowych preparatów będących suplementami diety lub leków prokinetycznych tj.: Debretin, Debridat, Tribux lub Ircolon są to bezpieczne i dobrze tolerowane preparaty, które mogą być stosowany także u dzieci. Trzeba również pamiętać, że nie u każdego chorego, nawet w postaci zaparciowej należy stosować dietę bogatą w błonnik lub zalecać otręby, które mogą nasilać ból i wzdęcia.
Warto sięgać po niekonwencjonalne metody leczenia, np. zioło terapię?
Jako alternatywę wobec klasycznych leków prokinetycznych bardzo polecam preparat ziołowy Iberogast. W jego skład wchodzą wyciągi z 9 ziół (rumianek, mięta, melisa, kminek, lukrecja, oset, arcydzięgiel, ubiorek gorzki oraz glistnik jaskółcze ziele).